Vertragen.., hoe dan?!

“Vertragen is de sleutel tot regulatie van het autonome zenuwstelsel” was de eerste les die ik leerde toen ik me ging verdiepen in de polyvagaaltheorie. Het is ook iets wat ik vaak zeg tegen mijn cliënten. Waarop zij antwoorden met “Hoe dan?!” En mijn cliënten met hersenletsel zeggen er achteraan “Ik doe al bijna niks.” Maar vertragen zit niet in ‘niks doen’, vertragen zit in bewustzijn, en daarmee in ‘bewust zijn’.

Een ontregeld autonoom zenuwstelsel kan allerlei oorzaken hebben. Denk aan het meemaken van een overweldigende ervaring (fysiek en/of psychisch) maar ook het niet kunnen meekomen in de sneltreinvaart waarin onze maatschappij van dag naar dag dendert. Vaak is het een combinatie van dingen. Hoe dan ook heeft iets ervoor gezorgd dat je vastzit in overleven, in plaats van dat je leeft. Dat kan voelen als altijd ‘aan’ staan maar ook als je bed niet eens uit willen komen omdat de dag die voor je ligt onoverkomelijk lijkt. Of een combinatie daarvan. Check deze blog voor meer informatie over de verschillende staten van het autonome zenuwstelsel.

Eén van de overlevingsmechanismen die eigenlijk iedereen die hierin vastzit ontwikkelt is ‘niet voelen’. En met niet voelen bedoel ik het (vaak onbewust) negeren/onderdrukken van de eigen emoties en het afgesneden raken van ons lichaam. Soms omdat dat wat gevoeld wil worden té overweldigend is (bij trauma) en soms omdat het ‘even’ niet uitkomt omdat er nog werk ligt te wachten. En alles daar tussenin. We gaan gewoon door alsof er niks aan de hand is en dat is helaas vaak ook wat er van ons verwacht wordt door familie, vrienden en/of werk.

Dat is echter iets wat je niet eindeloos vol kunt houden. Er komt een moment dat je systeem schreeuwt “STOP!”. En die stop komt in de vorm van migraine, een hartaanval, een burn-out of een hersenschudding die niet meer overgaat. In de vorm van verslaving of een ongezonde relatie. In de vorm van íets dat je niet langer kunt negeren of onderdrukken. En dan is het tijd om te gaan vertragen. Om dusdanig te vertragen dat je de ruimte creëert om weer in contact te komen met je gevoel. En tegelijkertijd te bouwen aan het kunnen (ver)dragen van dat gevoel.

Als mensen bij mij komen naar aanleiding van hun systeem dat op één of andere manier “STOP!” tegen ze heeft geschreeuwd kunnen ze me vaak niet vertellen wat ze in hun lijf ervaren. Of er is één overheersende klacht die ervoor zorgt dat er niks anders gevoeld kan worden. Er is bijvoorbeeld extreme hoofdpijn maar als ik ze vraag hoe het met hun ademhaling is en of hun hartslag weleens verhoogd is dan hebben ze geen idee. Voor cliënten met hersenletsel is het vaak erg moeilijk om te voelen wanneer ze overprikkeld beginnen te raken omdat ze verleerd zijn de subtiele signalen van hun lichaam op te pikken.

Een oefening die ik vaak met cliënten bij de paarden doe om ze kennis te laten maken met vertragen is het simpele maar voor hen oh zo moeilijke ‘loop stap voor stap naar het paard toe en vertel me wat je voelt’. Vertel me bij elke stap die je zet wat je waarneemt in je lichaam. Ook als er emoties zijn als angst, verdriet, woede, blijdschap – vertel me hoe je die waarneemt in je lichaam. Vertel me niet het verhaal over de gebeurtenis maar vertel me wáár je de emotie in je lichaam voelt. Wat voor vorm heeft ie? Beweegt het of is het stil? Is het warm of koud of neutraal? Heeft het een kleur? Is er een beweging die je lichaam wil maken? Hoe is het als je dichter bij het paard komt? Wat gebeurt er dan in je lijf? Om dit te kunnen voelen en er ook nog woorden aan te kunnen geven is het nodig dat de stappen heel langzaam worden gezet. Letterlijk vertragen dus.

Dit is een oefening die je ook thuis kunt doen met je partner, vriend/vriendin, kind of hond. Benoem maar wat je ervaart in je lijf en merk daarbij op dat dat vaak veel meer is dan je in eerste instantie had gedacht! Op die manier kan je beetje bij beetje weer in contact komen met je lichaam.

Met vertragen bedoel ik dusdanig bewust leven, met dusdanig veel aanwezigheid in je lijf, dat je de signalen die het je stuurt kunt waarnemen en ernaar kunt handelen. Dat vraagt naar binnen keren en aankijken wat zich daar bevindt. Dit ziet er voor iedereen anders uit. Voor de één is het yoga in plaats van opzwepende body pump. Voor de ander is het wandelen in de natuur en je bewust zijn van wat je hoort, ziet en ruikt in plaats van met muziek in je oren in hoog tempo door de stad lopen. En voor weer een ander is het elke ochtend tijd inruimen voor journallen met een lekker kopje koffie ipv het ontbijt erin proppen en de file inrijden. Soms betekent het hulp zoeken bij het verwerken van wat aangekeken mag worden.

In de praktijk betekent dit meer aanwezig zijn in ons lijf en luisteren naar de signalen ervan onder de streep vaak dat het niet fijn meer voelt om altijd maar door te gaan. Daar zijn we ook helemaal niet voor gemaakt. Ons systeem heeft hersteltijd nodig om tot rust te komen en indrukken te verwerken en dat is oké. Vertragen is niet hetzelfde als luiheid of niet gemotiveerd zijn. Gelukkig zijn er steeds meer mensen die zich daarvan bewust zijn en die ervoor kiezen om hun gezondheid tot prioriteit te maken. Zoals een mooi gezegde luidt: luister naar het fluisteren van je lichaam zodat het niet hoeft te schreeuwen.

Ben je benieuwd wat vertragen jou kan opleveren? Neem dan hier contact op.